Αρχαίοι Έλληνες και περιβάλλον

του Μπάμπη Τσελεπή
Αιδεσιμότατε, κύριε Δήμαρχε, κύριε καθηγητά (για τον Κοντό Παναγιώτη) αγαπητές φίλες και φίλοι του συλλόγου μας, αγαπητοί καλεσμένοι, αγαπητοί συμπατριώτες.
Εγώ θα πω λίγα λόγια, θα είμαι σύντομος. Μάλιστα σήμερα ήμουν άτυχος διπλά και αυτό γιατί σήμερα έτυχε να είναι ομιλητής ο φίλος μου συγγραφέας και καθηγητής Νίκος Καρατζένης και δεν φτάνει μόνο αυτό, αλλά μίλησε και λίγο πριν από εμένα και είδατε και ακούσατε πως τα είπε και μας συγκίνησε, μας συγκλόνισε θα έλεγα. (Αλλά τον δικαιολογώ και τον συγχωρώ γιατί είναι φίλος μου). Εγώ επειδή δεν είμαι απλός ομιλητής σ’ αυτό το συνέδριο γι’αυτά τα λίγα που θα πω «Αρχαίοι Έλληνες και περιβάλλον».
Ανήκω και στην καρδιά του συλλόγου. Και θα ήθελα απ’ αυτή τη θέση, μέσα απ’ την καρδιά του Συλλόγου, μαζί με τους άλλους φίλους που χύνουν ιδρώτα και μοχθούν για όλα αυτά που γίνονται, γύρω απ’ τους στόχους και σκοπούς του συλλόγου μας, να σας καλωσορίσω σ’ αυτήν εδώ τη σύναξη. Να σας πω οτι κάνατε θυσία σήμερα μια καλοκαιριάτικη Κυριακή να έρθετε ίσα μ’εδώ, θυσιάζοντας ίσως και άλλες υποχρεώσεις προσωπικές και οικογενειακές. Και να πω ότι, αυτή η μάζωξη δεν είναι μια οποιαδήποτε εθιμοτυπική γιορτή ή άλλη κοινωνικού χαρακτήρα συγκέντρωση, που καμιά φορά είμαστε κοινωνικά αναγκασμένοι να πάμε για να δούμε τον ξάδερφο μας, τον φίλο μας, τον κουμπάρο μας, τους συγγενείς μας, εδώ συμβαίνει κάτι διαφορετικό. Όλοι μας κάνουμε μέσα μας τις ίδιες σκέψεις και έχουμε τα ίδια συναισθήματα γι’ αυτό το λεπτό θέμα.
Εγώ θα κλέψω λίγο χρόνο απ’ αυτόν που δε δικαιούμαι (μιλάω στο προεδρείο), επειδή, όπως είπα, είμαι στην καρδιά του Συλλόγου και πρέπει να πω δυο λόγια για την πορεία του Συλλόγου, πέρα απ’ το κυρίως θέμα μας. Ήθελα λοιπόν να σας διαβεβαιώσω από την θέση αυτή πως ο Σύλλογός μας μεγαλώνει, γιγαντώνεται θα έλεγα.
Πάμε αργά αλλά σταθερά και ό,τι πηγαίνει σταθερά πάει μακριά. Και να σας τονίσω ότι ξέρουμε κατά που πάμε και όποιος ξέρει κατά που πηγαίνει παραμερίζουν οι άλλοι απ’ το δρόμο του.
Γράφτηκε στα περιοδικό μας, από καταξιωμένους συμπολίτες μας–εγώ δεν γράφω καλά–ότι, απλοί και ανιδιοτελείς πολίτες, πολλές φορές, προσφέροντας μικρά πράγματα σε μικρά χρονικά διαστήματα και σε μικρούς τόπους μπορούν να κάνουν θαύματα. Όπως τα μεγάλα ποτάμια έτσι και τα μεγάλα γεγονότα έχουν ασήμαντες πηγές. Έτσι ξεκίνησε–πρέπει να το πω γιατί το αισθάνομα –απ’ το γραφικό χωριό του βελανιδοδάσους, τη Σκουρτού Ξηρομέρου, η δημιουργία του Συλλόγου μας.
Και βλέπω εδώ αξιαγάπητους φίλους, Αποστόλης Τζογάνης, δεν ξέρω αυτή τη στιγμή αν είναι κι άλλοι εδώ απ’ τη Σκουρτού, αυτοί λοιπόν είχαν τη φαεινή ιδέα πριν μερικά χρόνια να δημιουργήσουν αυτό το Σύλλογο–εγώ μυήθηκα αργότερα ή από τους τελευταίους, ενυπήρχε ίσως μέσα μας η ιδέα την οποία αυτοί οι Σκουρτιανίτες έκαναν πραγματικότητα και ειλικρινά έμεινα με το ερωτηματικό, πως το σκέφτηκαν να ενώσουν όλα αυτά τα παιδιά του Ξηρομέρου, όλη αυτή την ψυχή του Ξηρομέρου, η οποία πήρε διαστάσεις και επεκτάθηκε απ’ την Καβάλα και τα Τζουμέρκα ως την Κρήτη. Και μάλιστα δε το σκέφτηκαν να είναι οι ενέργειες τους και οι προσπάθειες τους με αναφορά στον άνθρωπο.
Και εγώ δράττομαι της ευκαιρίας και λεω ότι, ο άνθρωπος δεν είναι τυχαίος μέσα στο σύμπαν και τον πλανήτη Γη. Βέβαια ο θεός τον έφτιαξε μετά από την φύση και το περιβάλλον, αφού είδε ο θεός τι ωραίο ήταν το φυσικό περιβάλλον είπε, δεν φτιάχνω και την παρέα μου «κατ’ εικόνα και ομοίωση» ελπίζω και δεν ξέρω αν το έχει μετανιώσει. Ξέρετε τι εννοώ!!!
Διότι δεν μας έλεγε μόνο να περνάμε καλά μέσα στην φύση και το περιβάλλον, αλλά και να το φυλάττουμε!!!
Και επειδή ο άνθρωπος είναι σε σχέση με το άπειρο μηδέν, αλλά και σε σχέση με το μηδέν είναι το παν, άρα υπάρχει ισορροπία. Και δεν έχει αξία καμία βελανιδιά, αλλά και η φύση ολόκληρη, δίχως τον άνθρωπο. Πολύ καλά λοιπόν το σκέφτηκαν οι φίλοι μας απ’ τη Σκουρτού και δημιούργησαν το Σύλλογο, διότι η ζωή είναι κύκλος. Και πάω στους αρχαίους μας πρόγονους, «μηδέν εκ του μη όντως γίγνεσθαι, μήδε εις το μείων φθήρεσθαι» έλεγαν. Φοβερή διαπίστωση !
Οι Αρχαίοι δεν είχαν αυτό το πρόβλημα που έχουμε εμείς σήμερα, δηλαδή να παλεύουμε να διαφυλάξουμε τα δάση, αυτό το θεωρούσαν δεδομένο. Εκείνο που έκαναν ήταν να υμνούν τα δάση και το περιβάλλον και έλεγαν για να υπάρχει ζωή, πρέπει να υπάρχει κύκλος διεργασιών και ονόμασαν ζωή το σύνολον των εκδηλώσεων των εντός των εμβίων όντων και των φυτικών αντιστοίχως τελουμένων ποικίλων επεξεργασιών που κατευθύνονται σε κοινό αποτέλεσμα.
Το 350 π.Χ. ο μεγάλος των Σταγείρων σοφός, ο κορυφαίος στον κόσμο ολόκληρο-αυτό μας τιμά σαν χώρα ιδιαίτερα- ο Αριστοτέλης και επ’ευκαιρία να πω δεν έχει εμφανιστεί τέτοιο μυαλό μέχρι σήμερα, είπε !!!!
«Το δε πλείστον γένος των ανθρώπων από της γης ζει και των ήμερων καρπών. Πρώτον μεν γαρ αφ’ων ζώσιν οι άνθρωποι ταύτα η γη φέρει εργαζομένοις έπειτα δε και όψα (δηλαδή και το προσφάγι ακόμα προέρχεται απ’ τη γη) πολλά τα μεν φύει τα δε τρέφει».
Μέσα στο δάσος κάτω απ’ τον ίσκιο της Βελανιδιάς, εκεί στας παρυφάς του Χολαμώντα και μέσα στην άγια φύση του Πουρναροδάσους των Σταγείρων της Χαλκιδικής, εκεί όπου δίδασκε ο μεγάλος αυτός σοφός, έρχεται ο βασιλιάς των Μακεδόνων (αλλά και των Ελλήνων). Ο μεγάλος αυτός στρατιωτικοπολιτικός, ο πατέρας του άλλου μεγάλου βασιλιά και στρατηλάτη του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο Φίλιππος ο Β΄, τυφλός από το ένα μάτι και λογκχευμένος σε όλο του το κορμί απ’τις μάχες και τους πολέμους σε εκείνη την εποχή τη μακρινή και άγρια. Και φώναξε τον μεγάλο διανοητή όλων των εποχών, τον μεγάλο αυτό δάσκαλο και σοφό, τον Αριστοτέλη, γιατί ήξερε το μυαλό του. Και του είπε-δεν ξέρω βέβαια αν υπήρχε τότε η λέξη επιδότηση χορήγηση όπως υπάρχει σήμερα (μόνο που δεν τη βλέπουμε πουθενά) όπως περιγράφει ο συγγραφέας: «Φίλιππος ο Μακεδών ου μόνον ελέγετο τα πολεμικά είναι αγαθός και ειπείν δεινός, αλλά και παιδείαν ανδρειότατα ετίμα. Αριστοτέλει ούν χορηγήσας πλούτον ανενδεή (πάρε ό,τι θέλεις και όσα θέλεις) αίτιος γέγονε πολλής και άλλης πολυπειρίας και της γνώσεως της κατά ζώα και των φυτών αντιστοίχως και την ιστορία αυτών».
Με το βάθος της σκέψης του ο Αριστοτέλης περιγράφει τον πολιτισμό, το περιβάλλον και το φυτικό βασίλειο και κάθεται άναυδη όλη η ανθρωπότητα, μπροστά στις διαπιστώσεις του μεγάλου Σταγειρίτη.
Οι Έλληνες πέρα απ’το γεγονός ότι υμνούσαν τη φύση, είχαν κάνει και τους θεούς τους περίπου σαν ανθρώπους για να βρίσκονται κοντά τους. Κάθε δέντρο το αφιέρωναν σ’ έναν θεό για να προστατεύει.
Η βελανιδιά, ιερό δέντρο του Δία και μάλιστα μετά την καταστροφή του Δευκκαλίωνος ο γιος του Αιακός είπε: Δεν θα φτιάξεις πατέρα (εννοεί τον θεό Δία) τους ανθρώπους ξανά; πήγε λοιπόν σε μια βελανιδιά και ευλόγησε (διέταξε) τα μυρμήγκια και έτσι έγιναν οι Μυρμιδόνες, εξ ου και οι Μυρμιδόνες του Αχιλλέα. Απ’ τη βελανιδιά λοιπόν προέρχονται οι άνθρωποι.
Το 630 π.Χ. ρώτησαν οι Αθηναίοι το μεγάλο σοφό και νομοθέτη Σόλωνα τον Αθηναίο, πως θα προχωρήσουμε στην πνευματική, ψυχική και σωματική διάπλαση των θεμελίων της κοινωνίας και της πολιτείας, δηλαδή τη διαπαιδαγώγηση των νέων. Και ο σοφός απάντησε: «Παρά των γεωργών λαμβάνομεν διδαχάς, οι γεωργοί ότε μεν τα φυτά μικρά εστί φυλάττουσι ότε δε αυξάνουσι τοις ανέμοις επιτρέπουσι».
Και αλλού ο συγγραφέας λέει: «οι γεωργοί τους αγρούς εθεράπευον και εν ταις νομαί τα ποίμνια ένεμον»–φίλε Καρατζένη!!! Οι Αρχαίοι είχαν παράδειγμα τη φύση. Έπαιρναν παράδειγμα από το περιβάλλον.
Αλλά και ο Ηρόδοτος έφτασε στην Αίγυπτο για να μας περιγράφει τι έκαναν και οι άλλοι λαοί για το περιβάλλον. Τους αρχαίους τους απασχολούσε και η συμπεριφορά των άλλων λαών. Και επειδή εν τω Νειλω βίβλος φύεται άφθονος πολλώ άξια τοις Αιγύπτιοις. Βύβλινα μεν γαρ ην τα ιστία βίβλινα δε και τα βιβλία αυτών ε!!! Εμείς εδώ θα λέγαμε δρύινα εστί. Και από τις ρίζες της βίβλου έτρεφοντο οι Αιγύπτιοι.
Οι πρόγονοι μας έδωσαν τον πλουτισμό και τον εισπράττουν οι άλλοι, εμείς ας αφυπνιστούμε, εμείς είμαστε η πηγή του πολιτισμού. Εγώ συγκλονίζομαι όταν αναφέρομαι στους προγόνους μας. Κάτι πρέπει να κάνουμε και εμείς για τη φύση και το περιβάλλον. «Ο κατά φύσιν ζειν ταυτώ κατ’ αρετήν ζειν» έλεγε ο Ζήνων ο Κητιεύς.
Δεν έχω πρόθεση να σας κουράσω, θέλω ότι ο Αριστοτέλης δίδασκε μέσα στη φύση, εκεί στη σημερινή βουλή, είχε ιδρύσει την Περιπατική σχολή, το λεγόμενο Λύκειο. Δεν ήθελαν αίθουσες και γραφεία, έξω την υμνούσαν, την ερευνούσαν. Από μέσα την πρόσεχαν και τη σέβονταν.
Ο Πλάτωνας κάτω από την ελιά δίδασκε–σώζεται μία ακόμη εκεί στη Γεωπονική σχολή. Εκεί κάτω από τα δέντρα, ο μεγάλος αυτός σοφός και ιδεαλιστής, έδινε μαθήματα επιστημονικού χαρακτήρα και όχι μόνο.
Η ελιά δέντρο της θεάς Αθηνάς, δέντρο της ειρήνης, της σοφίας, της αφθονίας, στεφάνι θριάμβου για τους νικητές, όπως και η Δάφνη, οι αρχαίοι μίλαγαν με τη φύση και παρακολουθούσαν τις φάσεις της εξέλιξής της. Η φύση και το περιβάλλον δεν έχουν ηγεμόνες, δεν έχουν δεσπότες. Η φύση ενεργεί αυτοποιητικά, αυτοργανώνεται, αυξάνεται, την καταστρέφουμε και ξεπετιέται καλύτερη. Μόνο που πρέπει να προλάβει, πως λέμε για τον ασθενή μήπως γίνει μη αναστρέψιμος η υγεία της.
Θα καταστραφούμε! Δεν υπάρχει περίπτωση να έχουμε ζωή δίχως περιβάλλον, δίχως αέρα και νερό, δίχως δέντρα , δίχως χλωρίδα και πανίδα!!!
Και στους Δελφούς, που θεωρούνται το κέντρο της γης (του κόσμου), εκεί οι αρχαίοι υμνούσαν τους θεούς και το περιβάλλον, κάτι που ακόμα και σήμερα προξενεί μαγεία. Έτσι επέλεγαν το περιβάλλον για τις διάφορες εκδηλώσεις τους. Εκεί η Πυθία μίλαγε μασώντας Δάφνη: «ου μάαντιδα δάφνην ου παγάν λαλέουσα απέσβεστο και λάλων ύδωρ».
Πάνω στην Ακρόπολη κονταροχτυπήθηκαν Αθηνά και Ποσειδώνας και η μεν θεά έδωσε την ελιά, ο δε θεός το νερό που σώζεται η πηγή ακόμη και σήμερα εκεί πάνω στον ιερό βράχο, στο Ερέχθειο.
Θέλω όμως να πω το εξής, με την ευκαιρία επειδή πρόσφατα τελέστηκαν στην πατρίδα μας οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Τους Έλληνες, πέρα απ’ το γεγονός ότι σκέφτηκαν και συνέλαβαν την μεγάλη αυτή ιδέα, τους απασχόλησε που θα τους κάνουν, κάπου έπρεπε να λάβουν χώρα. Βέβαια δεν θα τους έκαναν στην Ομόνοια ούτε στην πλατεία Βάθης, πήγαν εκεί σ’ αυτό το θαυμάσιο τόπο, το εξαίσιο περιβάλλον. Στην Αρχαία Ολυμπία, μέσα στη φύση και ακούστε πως περιγράφει ο αρχαίος συγγραφέας το εκεί περιβάλλον και τη φύση. «Η Ολυμπία το πάλαι τόπος ιερός ην. Άπας δε ο χώρος ούτος υλήεις (δασώδης) και άξιος θέας ην και παντοδαπών ανθέων (κάθε λογής) έγεμε. Ποταμοί δε δινηέντες και ιχθυόεωτες (γεμάτοι στροφές και ψάρια, ορμητικοί) ενταύθα ιερόν αιγλήεν (λαμπρό, ονομαστό) του Διός εν τω άλσει ην και χωριού όμοιον θεάτρω ο στάδιον ωνομάζετο. Ενταύθα τα Ολύμπια κατά παν τέταρτον έτος εγίγνετο».
Τελειώνοντας θα ήθελα, κλέβοντας από κείμενα του φίλου μας Νίκου Καρατζένη, αυτού του αξιόλογου συγγραφέα, να σας δώσω την περιγραφή της φύσης και του περιβάλλοντος, με 2-3 κομματάκια που έχω κάνει «συρραφή» στο δικό μου στυλ και που έχουν, κατά τη γνώμη μου, άμεση σχέση με το θέμα του Συνεδρίου μας, την βελανιδιά και το περιβάλλον.
« Ως θηρευτής της βουνίσιας ομορφιάς, της φύσης και του περιβάλλοντος, βίωσα και βιώνω εικόνες που με αναζωογονούν και που με ταξιδεύουν στ’ όνειρο».!!! Και συνεχίζει ο συγγραφέας «Έχω την αίσθηση όταν βρίσκομαι μέσα στη φύση, ότι υπάρχει μια ζωή ανόθευτη, ειρηνική και γαλήνια που δεν έχει τίποτα το κοινό μ’ αυτήν που ζούμε σήμερα, μια ζωή που πειθαρχεί στον πανάρχαιο ρυθμό της φύσης, των ωρών και των εποχών. Μια ζωή στη οποία ο χρόνος έχει σταματήσει στην αιωνιότητα».
«Μεσάνυχτα λοιπόν και εκεί στην θεκορφή της Πίνδου ακέραιος και ολοστρόγγυλος του φεγγαριού ο δίσκος αγκυροβολεί στο κέντρο τ’ ουρανού ή αλλιώς οι περιπλανήσεις του ολόγιομου φεγγαριού στα διάφανα νερά του Αράχθου και του Ασπροποτάμου»
«Ώρα σημαδιακή για την επενέργεια των αρχέγονων δυνάμεων της φύσης. Σιωπήσαμε για να αφουγκραστούμε τη μοναδική μουσική του σύμπαντος, τη βοή του δάσους, να νιώσουμε την ανάσα της γης, τον παλμό των αστεριών...»
Και συνεχίζει ο συγγραφέας Καρατζένης «Σκέφτομαι πόσα λίγα πράγματα χρειάζεται ο άνθρωπος για να νοιώσει όμορφα. Η ψυχή μας διψάει για ήλιο, χρώματα, πηγές και συναίσθημα. Συλλογίζομαι πως ο σύγχρονος άνθρωπος θηρεύει άγονα και ψυχοφθόρα κυνήγια, ενώ είναι πανθομολογουμένως πως κανένας ποτέ και πουθενά σ’ ολάκερη την οικουμένη δεν κατόρθωσε να γεμίσει τον απύθμενο πίθο των Δαναΐδων». Νίκος Καρατζέρης ένα θερμό χειροκρότημα.
Σας ευχαριστώ που με ακούσατε.!!!!

(Το παρόν κείμενο εκφωνήθηκε στην ημερίδα για το Δάσος της Βελανιδιάς, που πραγματοποιήθηκε στις 12/6/2005, στον Αστακό).